XỨ NGHỆ LÀ TÊN CHUNG CỦA VÙNG HOAN CHÂU

Gia phả họ Văn Công làng Đông Bàn ghi rõ Ngài Thuỷ Tổ họ Văn Công một trong quý tứ tánh Triệu Cơ làng Đông Bàn, Điện Trung, Điện Bàn, Quảng Nam gốc Hoan Châu xứ Bắc.
Nhân dịp về dự Lễ khánh thành nhà thờ họ Văn Việt Nam tại núi Sứ thị xã Hoàng Mai tỉnh Nghệ An (ngày 10 tháng 3 năm Canh Dần - 23/04/2010), đoàn đại biểu họ Văn Quảng Nam - Đà Nẵng thăm từ đường và nhà ông tộc trưởng họ Văn ở Hoàng Mai, tộc trưởng và các cụ trưởng lão xác nhận "Đây là địa danh thuộc vùng Hoan Châu xưa". 
Như vậy xứ Nghệ mà họ Văn tại đây đã an cư lập nghiệp lâu đời, nơi có mộ Tổ họ Văn Việt Nam là nơi phát xuất của họ Văn làng Đông Bàn như gia phả đã ghi.  (Xứ Nghệ đồng thời với các đơn vị hành chính khác lúc bấy giờ như: xứ Kinh Bắc, xứ Sơn Nam, xứ Đông, xứ Đoài, xứ Thanh Hóa, xứ Lạng Sơn...)

Núi Hồng sông Lam

Xứ Nghệ là tên chung của vùng Hoan Châu (驩州) cũ từ thời nhà Hậu Lê, tức Nghệ An và Hà Tĩnh hiện nay.
Hai tỉnh này cùng chung một vùng văn hóa gọi là văn hóa Lam Hồng, có chung biểu tượng là núi Hồng - sông Lam.

Núi Hồng Lĩnh nằm trọn trong đất Hà Tĩnh và sông Lam nằm ở ranh giới giữa Nghệ An và Hà Tĩnh. Trung tâm của Xứ Nghệ nằm ở hai bên dòng sông Lam là phủ Đức Quang và phủ Anh Đô khi xưa, tức là các huyện Hương Sơn, Đức Thọ, Can Lộc, Nghi Xuân, thị xã Hồng Lĩnh của Hà Tĩnh và các huyện Thanh Chương, Nghi Lộc, thành phố Vinh, Hưng Nguyên, Nam Đàn, Đô Lương, Anh Sơn của Nghệ An ngày nay.

Danh xưng Nghệ An có từ năm 1030 thời nhà Lý, niên hiệu Thiên Thành thứ 2 đời Lý Thái Tông. Lúc đó gọi là Nghệ An châu trại (乂安州寨), sau đó thì đổi thành trại Nghệ An rồi Nghệ An phủ (乂安府), Nghệ An thừa tuyên (乂安承宣). Năm 1490, vua Lê Thánh Tông (niên hiệu Hồng Đức thứ 21) đổi tên từ Nghệ An thừa tuyên thành xứ Nghệ An (gọi tắt là xứ Nghệ) đồng thời với các đơn vị hành chính khác lúc bấy giờ như: xứ Kinh Bắc, xứ Sơn Nam, xứ Đông, xứ Đoài, xứ Thanh Hóa, xứ Lạng Sơn... Năm 1831, thời vua Minh Mệnh, Xứ Nghệ bị tách thành hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh. Năm 1976, hai tỉnh lại hợp thành tỉnh lớn Nghệ Tĩnh. Năm 1991, tách ra thành Nghệ An và Hà Tĩnh như ngày nay.

Cương vực xứ Nghệ bắt đầu được mở rộng sang lãnh thổ Lào ngày nay từ thời nhà Lê sơ^[1], phát triển đến rộng nhất là thời vua Minh Mạng^[2] nhà Nguyễn (với 11 phủ)^[3], đến thời Pháp thuộc thì người Pháp cắt khoảng nửa về cho đất Lào (5/11 phủ), phần còn lại tương đương với lãnh thổ 2 tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh ngày nay.
Theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia